Autori shquhet për një ndjeshmëri të lartë poetike dhe stil të mirë, që vjen jo thjesht pas vitesh të tëra pune, por edhe pas shumë sfidash letrare…
Nga Petraq Risto
Tek e shkuara…
Vizitova të shkuarën: e kisha lënë të re, m’u shfaq e rrënuar
“Mirëmbrëma”, i them. Ajo më pyet: Mos jeni vjedhës?…
-Jo, i them, kam ardhur të shoh oborrin…
-Oborrit ia vodhën kumbullën e kuqe
E bëmë dru zjarri për dimrin e egër
O Zot, dhe flakët i kish cipëza kumbullash të pjekur…
Mos kini ardhur për të vjedhur?…
-Oh, jo, erdha të shoh pusin në oborr
-E mbyllëm. Ishte si një sy i keq
Vajzat e lodhura këtu donin të mbyteshin
Ngaqë qielli valëvitet edhe poshtë.
…Po ç’mund të vidhni në këtë shtëpi të vjetër?
Dyert i morën vjeshtën që shkoi: i duhen Parajsës, më thanë
Dritaret m’i morën se u duheshin mëngjeseve të përplasen zogjtë.
…Nëse s’ke ardhur të vjedhësh dhe je Vdekja: më merr
Më ço te kumbulla e kuqe, te pusi i vajzave me sy nga qielli
Te dyert dhe dritaret e mia… kam ëndërruar Parajsën këtu në Ferr.
Ajnshtajni i shkruan Presidentit…
“Mos e përdorni, do shkatërrohet bota…”
Presidenti lexonte: dyshimi i qe ngrirë si trupi mbi rrota
Jashtë Ëashingtonit ishte butë,
Matanë lulëzonin qershitë e Japonisë
Me lule që s’ktheheshin dot në frut.
Thjesht një letër
Mbetur në tryezën e presidentit tjetër
Qershitë japoneze lulëzonin: të bardha si mjegull
… Do shkojmë në një planet tjetër nesër
Do kthejmë kokat pas të shohim Tokën
Me mallin kur shohim varrezën…
S’do jenë as qershitë që sollën në Ëashington… japonezët.
Pas shkatërrimit të Hiroshimës
Njëzetë ditë pas shkatërrimit të Hiroshimës mes hirit atomik çelën lulet e para
Lule të çuditshme me sy, veshë, buzë,
me zemra që regëtinin nga rrënja në aromë
Lule të vockëla: klithma të mbytura, lutje të imta ndaj një Zoti
që s’guxonte të shfaqej
Lule pa ngjyra, me aroma mbytëse si mallkimi.
Njëqind ditë pas shkatërrimit të Hiroshimës ra dëbora e parë:
kimono mëndafshi e shkrirë
mbi një trup
ku s’ekzistonte lakuriqësia.
Dyqind ditë pas shkatërrimit të Hiroshimës pemët lidhën fryte të hidhura
Me bekimin e shkencëtarve dhe urdhrin e qeverisë frytet u hodhën
ngaqë rënkonin
dhe hiroshimasit nuk donin ta shijonin vdekjen e vet.
Lot në brum
E pashë atë grua bukë duke gatuar
Me grushtet e vegjël ngjeshte brumin e bardhë
Llërë përveshur (ah, llërët e saj: ç’ brum i ardhur!)
E pashë atë grua gatuante duke qarë.
Ç’bukë e ngrohtë në tryezën e shtruar
Fëmijët rrotull nuk e shijuan kafshatën e parë.
Se ç’ka një shije, tha i pari, bukë e hidhur, o ma…
Mbase soda, mbase mielli, mbase pjekja në zjarr
Dhe pak e kripur, tha e dyta, e kripur, o ma…
E treta klithi nga gëzimi: Gjeta një margaritar!…
Varrmihësi veçmas Shekspirit:
Kafka e Jorikut: tragjedi me shtatë orë (Kurdiset në fillim të çdo skene).
I lodhur jam dhe unë: paqe e sapofirmosur nga dora e armikut
Paqe me furtunë. (Të gjitha paqet kthehen në skelete).
Kjo varrezë: dorashkë duelesh e harruar nën qiell
Veç krimbat më japin të njohur, s’më quajnë personazh.
Varros kufoma, zhvarros skelete: ushtarë e mbretër – të njëjtin imazh.
Mbretërit peshojnë pak ngaqë varrosen pa kurorën…
Si shenjë u mbetet gjak në skeletin e dorës.
Varrosa Pollonin, rëndonte shumë (mbase nga dhembja e Ofelisë)
Varrosa Mbretin Lir me zemërimin – shkrumb të pasurisë…
(në varr gabimisht kisha mbyllur dhe një qiell stuhish)
Mbulova Zhuljetën pas një loje me helmin
Dhe Romeon e lidhur me dashurinë si syri me lotin
Me dhé të ftohtë mbulova bijtë dhe etërit
(Vdekjet kanë forma të ndryshme, të njëjtën formë ka arkivoli)
Skeletet e të vdekurve me fill marionetash cinizmi i lëviz…
Eshtra personazhesh që mishin e mposhtin…
Mbretërit peshojnë pak: pa kurorë e pa skeptër… i varrosim.
Shekspiri dhe shekulli aventurier
Na paska dalë një Ofeli tjetër
gjithashtu lahet nën shelg
po në vend të saj mbytet shelgu.
Veç Hamletit të saj
nuk do Hamlet tjetër.
Na paska dalë një Desdemonë tjetër
shikon si shtegtojnë lejlekët:
I duken në rresht – shami të bardha
nderë në qiell
me kapse sqepash të verdhë.
Desdemona – monogame si lejlekët.
Re e zezë Otello
pret grykën e vet
gjak rrufeje derdh.
Paska dalë dhe Zhuljeta e dytë
Po ndryshe nga e para
kërkon Romeo të tjerë:
kështu ndodh me mjegullat
kur harbojnë mbi shkëmbinjtë
në humnerë.
Pikëlluar tund kokën Shekspiri:
ç’shekull aventurier!
Një pikë (.)
Ishte një pikë e thjeshtë . si të gjitha pikat
si shenja që lë kompasi mbi letrën e bardhë
para se dikush të krijoj Botën.
Një pikë e vockël në kërkim të mbylljes së një fjalie
mbase të harruar nga Shekspiri…
Një pikë shumë e vockël: majëz nga bari i përjetësisë
rrëmbyer nga gjarpëri i Gilgameshit…
Një pikë thuajse e padukshme: njollëz loti zvogëluar me lupë ligësie.
Rrotull asaj pike u mblodhën të gjithë
të mëdhenj e të vegjël
shikonin njeri – tjetrin në sy
për të zbuluar
nga cila retinë
kish rënë.
Zakone milingonash, bletësh dhe poetësh…
Poetët janë të shumtë, të ngjashëm si mizat e dheut
Të ngjashme dhe kokrrat e grurit që mbajnë mbi vete
Ecin në rresht pas njeri tjetrit me hierarkinë e gënjeshtërt
Të ngjashëm si milingonat: poetët.
Ca milingona nxjerrin krahë dhe martohen në ajër
Pas martesës i këpusin fletët.
Mbretëreshat jetojnë 100 herë më shumë se të tjerët.
Të ngjashëm me milingonat: poetët.
Duke u çiftosur në ajër
Duke ëndërruar hapësirë më tepër
Shumë milingona i ruajtën flatrat: u kthyen në bletë.
Të ngjashme bletët me njëra-tjetrën
Të ngjashme lulet, hojet gjashtë cepësh
Dhe shija e mjaltit: e njëjtë…
Për të mos qenë kaq të barabarta
Zgjodhën Mbretëreshën…
Dhe pse rrallë kjo ndodh me poetët.
Bletët virgjëresha po në ajër martohen me mashkullin mbret
Shpesh pas çiftëzimit femra mbretin vret
Te lulet pa seks zbraz stresin e vet…
Kështu ndodh shpesh dhe me poetët.
Një grua prej shiu…
Takova një grua prej shiu e sapoavulluar nga gjoksi i një burri
Aromën e saj kish bari që mbiu, stuhinë e tij kish afshi që pruri
Një grua prej shiu e tejdukshme prej nurit.
Një grua prej shiu: flokët, gjymtyrët, gishtërinjtë, shikimi…
Prej shiu zemra dhe ëndrrat prej shiu
Unë isha thjesht: ylber i prerë me pamje njeriu.
I lindur nga shiu.
Shkruar në mur…
Kur të gjesh librin e vjetër shkruar në mur
Mos harro të shohësh dhe anën tjetër të murit
Të njëjtin libër ta lexosh në këndvështrim tjetër
Dhe të kuptosh pse muri nuk rrëzohet.
Pastaj mund të mbështetesh në mur
T’ia përcjellësh natyrshëm rrahjet e zemrës
Dhe fjalët e rënda të shkruara në gur
Në forma dritaresh t’i gdhendësh…
Kështu mund ta lexojnë murin dhe të tjerët.
Duke pritur
Një pasqyrë e shkrirë u kthye në det
Një ëndërr: në anije
Molla e kuqe në tryezë: në bovë u kthye.
Vetëm ti mungoje, nuk po vije.
Bromuri i argjendit krijoi ca pulëbardha
Dhe krahët e pulëbardhave e krijuan erën
Lëviza mollën që të zgjohej dallga
Po ti prapë nuk erdhe.
Padashur, padashur pasqyra u thye
Anija u mund nga shtërngata
Molla e kuqe në plagë u kthye
Veç brumuri i argjendit mbeti te pulëbardhat.
…Dhe ti prapë nuk erdhe.
Varka e lodhur
Jam një varkë e lodhur
në kryqin e direkut mbaj gozhduar muzgun
deti përpiqet të më josh në bash
e të më ndez në kiç
duke imituar njerëzit e dashuruar.
Varkë e lodhur jam
mbi një det të trazuar.
Njohje të vjetër me mua
kanë shiu, era, dielli dhe jodi
Velat e mia: gjinj nudoje
hutojnë horizontin.
Jam varkë e lodhur
nga që dashurohem në mëngjes
kur fuzhnjet e diellit ngulen në thellësi
në trupin e një peshkaqeni të padukshëm
tradhtuar nga gjaku mbi dallgë.
Poetët
Me kërcejtë e grunajës
bënim pipëza muzike
dhe dehnim Diellin.
Me Arushën e Madhe
luanim bilardo
dhe yjet binin
në gropën e censurës.
Kush e fitoi lojën?…
Nervozizëm
Ndonjëherë lëviz duart në ajër, gërvisht qiellin me plagë pëllumbash
Shumica mendojnë: flas me vete në përpjekjet për të fluturuar.
Ajri nga joshja më bëhet mollë në duar.
Ndonjëherë bërtas buzë oqeanit, albatrosë e pulëbardha për të hutuar
Po ato s’e njohin mallin e shtegtarit, u duket britma ime
Sirena SOS e anijes mbi shpirtin e trazuar.
Kthehem në shtëpi me një thërrime loti në sy
Me një mollë ajri në duar.
***
Ndonjëherë zhvishem për ti treguar yjeve hartën e lëkurës
Çdo yll zgjedh një nishan dhe nuk gabon
I vetmi që gabon është ylli i fundit: ai ma merr zemrën për nishan.
***
Dhe njeriu është klepsidër:
kur grimcat e rërës shkojnë poshtë,
dheu bie sipër…
***
Oqeani s’mund të quhet plagjiat i qiellit
Përderisa brigjeve shpërndan yje deti.
***
Në spitalin fushor të luftës: mullaga gjaku
Një gramafon i vjetër vërtit plagën e tij
Rreth boshtit të Tokës.
Pasqyra…
1.
Ishe kaq e bukur!
Kam harruar pasqyrën – më the.
Duke u parë në sytë e mi: krehe flokët dhe ike pa kthim…
Kaluan kaq vjet me krehërin tënd në retinë.
2.
Sa herë të mendoj te pasqya e madhe çelet një dritare
Dhe vjen një aromë e njohur borziloku.
Ti përkulesh pak aq sa mund të lejoj pasqyra….
Njëmijë zogj argjendi pikëllojnë.
Sa herë të mendoj kaloj krehërin mbi shi
Askush s’ka flokë argjendi si ti.
Njëmijë zogj argjendi pikëllojnë, njëmijë.
Trëndafili i kuq që dikur kish qenë njeri
Ky trëndafil i kuq në varrezën e vjetër
para dyqind vjetësh qe njeri…
përpiqet i gjori të zgjoj kujtesën nën shi:
kam qenë ushtar
ushtar i vrarë
ndaj u bëra petalekuq
se po të kisha flamur të bardhë
trëndafil i bardhë do isha unë.
Dimër…
Gjethe të ngjashme me astaret e xhepave, të shpuara si xhepat
Pantallonat e trungjeve dridhen: pijanecë në dëshpërim
Ndonjë cicërimë zogu tingëllon si monedha
E sytë e pijanecit ndizen në shkëlqim…
Duke parë një hekur të vjetër për hekurosje në pazarin e Krujës
Antikuari e ktheu në anije…
Nëna: fokiste me një mashë
mbush anijen e vockël me prush
dy lugë të argjendta kafeje i bëri flugerë
nga dera e kuzhinës fryu Trëndafili i Erërave
u gufuan velat: shamitë e nënave të emigrantëve
me lotët ngrirë në formë stërkalash
Anija-antikuar kalon mes ishujve: filxhanë kafeje me harta llumi
plakat rrijnë rrotull: presin kthimin e djemve të vdekur
hekurosin për të njëmijtën herë bluzet e pantallonat e tyre
e nuk shohin si u shtohen rrudhat e fytyrave.
Një e qarë bëhet sirenë, brigjet dridhen:
– Kujdes, moj korbë,
në astaret e xhepave
paska mbetur një monedhë!
Braktisje 1
Shtëpia ka mbetur po ajo veç orenditë kanë pluhur.
Tavani ëndërron sikur është qiell dhe s’i duhen muret vertikalë
Qiejt kanë frikë nga muret.
Pse zemra ka formën e gjësë që pikon?
Shtëpia bosh pa frymë. Hijet janë tjerrur në fije merimange
Dhe ti je një flutur që s’mund t’u besosh. Dhe zemra pikon.
Kujtesa është labirint në këputje. Mplakur orenditë.
Të vizatosh në pluhur ç’art i mundimshëm: pluhuri s’ka shpirt.
Gjithçka fle si yjësia në teleskopin e Galileut.
Qiejt kanë frikë nga muret. Dhe zemra pikon e pikon.